Мен студентпін – Мен макаронды етпен қуырғым келеді. Қалай жасауға болады? Алғашқы және егжей-тегжейлі түсіндіріңіз … pozh.ta! Мен студентпін.

Личные окончания-1 | kaz-tili.kz

1. Личные окончания-1

Автор: Татьяна Валяева
Звук : Камария Оразаева

Таблица окончаний:

1     Мен          Біз	мын / мін   (бын / бін,  пын / пін) мыз / міз   (быз / біз,  пыз / піз)
2     Сен          Сендер          Сіз          Сіздер	сың / сің сыңдар / сіңдер сыз / сіз сыздар / сіздер
3     Ол, Олар	–

Выучить эти окончания несложно, так как прослеживается взаимосвязь в написании местоимения и окончания:

мен – мін
біз – міз
сен – сің
сіз – сіз

Достаточно выучить только это, всё остальное добавляется путём логических размышлений.

Итак по порядку.

1) В первом лице, когда говориться ‘я‘ (мен), – окончания ‘мын/мін’, в зависимости от твёрдости или мягкости слова:

Мен дәрігермін. – Я врач.   Мен мұғаліммін. – Я учитель.  
Мен үлкенмін. – Я большой.   Мен баймын. – Я богатый.  
Мен екіншімін. – Я второй.   Мен тыңдаушымын. – Я слушатель.  
Мен әншімін. – Я певец.   Мен орынбасармын. – Я заместитель.  
Мен оның досымын. – Я его друг.   Мен осындамын. – Я здесь.  
Мен Ресейденмін. – Я из России.   Мен Қазақстаннанмын. – Я из Казахстана.  
Мен он тоғыздамын. – Мне 19 лет.   Мен жиырма екідемін. – Мне 22 года.  
Мен дүкендемін. – Я в магазине.   Мен жұмыстамын. – Я на работе.  

В таблице личных окончаний, в скобках, указано, что в первом лице единственного числа могу добавляться также окончания ‘бын/бін’ и ‘пын/пін’. Правила присоединения этих окончаний как в творительном падеже имён существительных, то есть после звонких согласных ‘ж з’ следуют “звонкие окончания” ‘бын/бін’:

Мен Оразбын. – Я Ораз.   Мен қызбын. – Я девочка.  
Мен жұлдызбын. – Я звезда.   Мен жалғызбын. – Я одинокий.  
Мен сіздің көмекшіңізбін. – Я ваш помощник.  

После глухих согласных окончания ‘пын/пін’:

Мен жаспын. – Я молодой.   Мен студентпін. – Я студент.  
Мен бастықпын. – Я начальник.   Мен ұшқышпын. – Я лётчик.  
Мен орыспын. – Я русский.   Мен қазақпын. – Я казах.  

В отрицательной форме личные окончания преходят к отрицанию емес.
В первом лице единственного числа к ‘емес’ присоединяется личное окончание ‘пiн’:

Мен дәрігер емеспін. – Я не врач.   Мен мұғалiм емеспін. – Я не учитель.  
Мен ғалым емеспін. – Я не учёный.   Мен бай емеспін. – Я не богатый.  
Мен оның досы емеспін. – Я не его друг.   Мен Ресейден емеспін. – Я не из России.  
Мен он тоғызда емеспін. – Мне не 19 лет.   Мен жұмыста емеспін. – Я не на работе.  

Во множественном числе, когда говорится ‘мы‘ (біз), окончания ‘мыз/міз’:

Біз осындамыз. – Мы здесь.   Біз күштіміз. – Мы сильные.  
Біз жақсымыз. – Мы хорошие.   Біз дәрігерміз. – Мы врачи.  
Біз әдемiміз. – Мы красивые.   Біз әншіміз. – Мы певицы.  
Біз бiрiншiміз. – Мы первые.   Біз тыңдаушымыз. – Мы слушатели.  
Біз дүкендеміз. – Мы в магазине.   Біз жұмыстамыз. – Мы на работе.  

В таблице также указано, что в первом лице множественного числа могут добавляться окончания ‘быз/біз’ и ‘пыз/піз’.
Окончания ‘быз/біз’ следуют не только после звонких ‘ж з’, но и после сонорных ‘м н ң’:

Біз жұлдызбыз. – Мы звёзды.   Біз егізбіз. – Мы близнецы.  
Біз мұғалімбіз. – Мы учителя.   Біз Астанаданбыз. – Мы из Астаны.  
Біз Ресейденбіз. – Мы из России.   Біз Қытайданбыз. – Мы из Китая.  

После глухих согласных окончания ‘пыз/піз’:

Біз жаспыз. – Мы молодые.   Біз студентпіз. – Мы студенты.  
Біз қонақпыз. – Мы гости.   Біз таныспыз ба? – Мы знакомы?  
Біз боспыз. – Мы свободны.   Біз орыспыз. – Мы русские.  
Біз қазақпыз. – Мы казахи.   Біз әріптеспіз. – Мы коллеги.  

В отрицательной форме к отрицанию ‘емес’ присоединяется личное окончание ‘піз’:

Біз дәрігер емеспіз. – Мы не врачи.   Біз егіз емеспіз. – Мы не близнецы.  
Біз бос емеспіз. – Мы не свободны.   Біз таныс емеспіз. – Мы не знакомы.  
Біз әріптес емеспіз. – Мы не коллеги.   Біз орыс емеспіз. – Мы не русские.  
Біз бірінші емеспіз. – Мы не первые.   Біз Астанадан емеспіз. – Мы не из Астаны.  

Для того, чтобы запомнить правила присоединения личных окончаний первого лица, можно обратиться к Общей таблице окончаний, которую мы изучили в разделе Существительные, и дополнить её. В единственном числе (Мен) правила такие же, как в творительном падеже, а во множественном числе (Біз), как в правилах с отрицательными суффиксами:

Увеличить

2) Во втором лице в единственном числе ‘ты‘ (сен) добавляются окончания ‘сың/сің’, причём здесь уже неважно на какие буквы заканчивается слово, к которому добавляются эти окончания, главное не забывать, что твёрдое окончание следует после твёрдого слога и мягкое окончание после мягкого слога:

Сен оқушысың. – Ты ученик.   Сен дәрігерсің. – Ты врач.  
Сен қонақсың. – Ты гость.   Сен өте жақсы әншісің. – Ты очень хороший певец.  
Сен Ресейденсің. – Ты из России.   Сен Қытайдансың. – Ты из Китая.  
Сен оның ұлысың. – Ты его сын.   Сен кімсің? – Ты кто такой?  
Сен боссың ба? – Ты свободен?   Сен қуаныштысың ба? – Ты рад?  
Сен қанша жастасың? (Сен қаншадасың? Сен нешедесің?) – Тебе сколько лет?  
Сен шыдамды емессің. – Ты не терпеливый.   Сен бастық емессің. – Ты не начальник.  

Во множественном числе ‘вы‘ (сендер) окончание тоже должно быть “множественным”, поэтому логично, что добавляются не просто ‘сың/сің’, а ‘сыңдар/сіңдер’:

Сендер оқушысыңдар. – Вы ученики.   Сендер дәрігерсіңдер. – Вы врачи.  
Сендер шыдамдысыңдар. – Вы терпеливые.   Сендер әншісіңдер. – Вы певцы.  
Сендер кімсіңдер? – Вы кто такие?   Сендер боссыңдар ма? – Вы свободны?  
Сендер жалқау емессіңдер. – Вы не лентяи.   Сендер заңгер емессіңдер. – Вы не юристы.  

В уважительной форме ‘Вы‘ (сіз) окончания ‘сыз/сіз’:

Сіз дәрігерсіз. – Вы врач.   Сіз қонақсыз. – Вы гость.  
Сіз көмекшісіз. – Вы помощник.   Сіз бас мамансыз. – Вы главный специалист.  
Сіз Ресейденсіз. – Вы из России.   Сіз қай жерденсiз? – Вы из какой местности?  

Сіз кімсіз? – Кто Вы такой?   Сіз бастықсыз ба? – Вы начальник?  
Сіз нешедесіз? – Вам сколько лет?   Сіз дүкендесіз бе? – Вы в магазине?  
Сіз суретші емессіз. – Вы не художник.   Сіз бірінші емессіз. – Вы не первый.  

Во множественном числе окончания ‘сыздар/сіздер’:

Сіздер қонақсыздар. – Вы гости.   Сіздер қызметкерсіздер. – Вы сотрудники.  
Сіздер көршісіздер. – Вы соседи.   Сіздер жақсысыздар. – Вы хорошие.  
Сіздер жұмыстасыздар ма? – Вы на работе?   Сіздер таныссыздар ма? – Вы знакомы?  
Сіздер жалқау емессіздер. – Вы не лентяи.   Сіздер заңгер емессіздер. – Вы не юристы.  

Во множественном числе если слова имеют обобщающее значение, то окончания множественного числа перед Личными окончаниями не добавляются. Если же слова имеют конкретное значение, то сначала к основе слова добавляются окончания множественного числа, а затем Личные окончания, например:

Біз заңгерлерміз. – Мы юристы.   Сендер дәрігерлерсіңдер. – Вы врачи.  

Во втором лице единственного и множественного числа вопросительные частицы ‘ба/бе, па/пе, ма/ме’ могут изменяться на ‘бы/бі, пы/пі, мы/мі’, в этом случае они присоединяются к слову перед личными окончаниями:
Сен орыспысың? – Ты русский? (Сен орыссың ба?)
Қазақпысыздар? – Вы казахи? (Қазақсыздар ма?)
Енді ризамысыз? – Теперь Вы довольны? (Енді ризасыз ба?)
Әзірмісіңдер? – Вы готовы? (Әзірсіңдер ме?)
Роза, бұл сенбісің? – Роза, это ты? (Роза, бұл сенсің бе?)

3) Во третьем лице окончаний нет (Ура, ничего учить не надо!):

Ол оқушы. – Он ученик.   Олар дәрігер. – Они врачи.  
Қайрат ақылды. – Кайрат умный.   Ол мейрімді адам. – Он добрый человек.  
Олар Ресейден. – Они из России.   Ол Қытайдан. – Он из Китая.  
Ол жұмыста. – Она на работе.   Әкем заңгер. – Мой отец юрист.  
Олар кімдер? – Кто они такие?   Олар зейнеткерлер ме? – Они пенсионеры?  
Ол жас емес. – Он не молодой.   Олар бос емес. – Они не свободны.  

Таблицы с примерами:

Мен  Біз  Сен  Сендер  Сіз  Сіздер  Ол, Олар   оқушы  оқушымын  оқушымыз  оқушысың  оқушысыңдар   оқушысыз  оқушысыздар  оқушы  студент  студентпін  студентпіз  студентсің  студентсіңдер   студентсіз  студентсіздер  студент  үшінші  үшіншімін  үшіншіміз  үшіншісің  үшіншісіңдер   үшіншісіз  үшіншісіздер  үшінші  ғалым  ғалыммын  ғалымбыз  ғалымсың  ғалымсыңдар   ғалымсыз  ғалымсыздар  ғалым

Отрицание:

Мен  Біз  Сен  Сендер  Сіз  Сіздер  Ол, Олар   оқушы  оқушы емеспін  оқушы емеспіз  оқушы емессің  оқушы емессіңдер   оқушы емессіз  оқушы емессіздер  оқушы емес  студент  студент емеспін  студент емеспіз  студент емессің  студент емессіңдер   студент емессіз  студент емессіздер  студент емес  үшiншi  үшінші емеспін  үшінші емеспіз  үшінші емессің  үшінші емессіңдер   үшінші емессіз  үшінші емессіздер  үшінші емес  ғалым  ғалым емеспін  ғалым емеспіз  ғалым емессің  ғалым емессіңдер   ғалым емессіз  ғалым емессіздер  ғалым емес

---

По данной теме:

---

©  Татьяна Валяева   2007–2018
http://kaz-tili.kz/

www.kaz-tili.kz

«МЕН – СТУДЕНТПІН» — “Алматы-ақшамы” қоғамдық-саяси газеті

Нұржамал ТЕГІНБАЙҚЫЗЫ

Биылғы оқу жылында Алматы қала­сын­дағы студент-жастардың қатарын жаңадан оқуға түскен 32 678  білімпаз жас толық­тырса, олардың қатарында қалалық Ден­саулық сақтау басқар­ма­сына қарасты Алматы меди­цина кол­леджінің студенті мәртебесіне ие бол­ған  жастар да бар. Болашақ орта буын медицина қызмет­керлерін даяр­лайтын осы оқу орнын таң­даған  жас­тар өз­де­рінің студенттер қатары­на қабыл­дан­ғандарын  салта­натты түрде атап өтті.

«Мен – студентпін» деп аталған бұл мәдени іс-шараға Алматы қалалық Ден­саулық сақтау басқармасы басшы­сының орынбасары Бағдагүл  Әбдірәсілова және қаламыздағы барлық емдеу мекемелерінің басшылары  қатысып,  болашақ ізбасар­ларын  жастық шақ­тың ең ұмытылмас кезеңі болып саналатын – студент болу­ымен, студенттік шақтың басталуымен құттықтап, өздерінің ыстық лебіздерін   білдірді.

Өзінің  отыз төрт жылдық тарихында орта буынды медицина қызметкерлерін, оның ішінде денсаулық сақтау сала­сындағы алғашқы медициналық көмек көрсетудің бар жауап­кершілігі мойын­дарына жүктелген мейір­бикелер дайындау ісінде көш бастап келе жатқан бұл оқу орны қазіргі таңда базалық және диплом­нан кейінгі білім беру ісінің үй­лестіруші орталығы болып саналады.  Биылғы жаңа оқу жылын жаңа оқу корпусында қарсы алған қалалық  медицина колледжінде студент­тердің  сапалы білім алып, өздерінің кәсіби шеберліктерін арттыруларына барлық жағ­дайлар жасалған.  Оқу орнында симуляциялық  оқыту орталығы орналасса, бұл колледж республика бойынша  «Емдеу ісі» бойынша оқытудың оқу-әдістемелік орталығы, мейір­бике ісін дамыту мен мейірбикелердің кәсіби біліктілігін арттыру орталығы  болып сана­лады. Алматы қала­сындағы емдеу мекеме­леріндегі мейірбике ісінің аудиті мен мони­торингі  ісін дамы­туда да кол­ледж ұжымының атқарып отырған жұмысы аз емес. Сонымен қатар, колледж алыс-жақын шет елдердегі, атап айтсақ, Голландиядағы Ам­стердам  академиялық орталығының, Виль­нюс медицина университетінің, Литваның Клапейда қала­сындағы медициналық оқу орнының, Гер­манияның орта буынды  медицина қызмет­керлерін даярлайтын оқу орындарымен тығыз қарым-қатынас орната білген. Ал биылғы оқу жылынан бастап, Денсаулық сақтау басқар­масы қолдау көрсетуінің нәтижесінде дуальды оқыту техноло­гиясын қолға алып отыр. Биылғы жылы бюджет есебінен колледжге 196386 миллион теңге бөліну қарастырылса, жылдың тоғыз айының ішінде  қазынадан бөлінген 143244,4 миллион теңге қаражат өз мақ­саттарына тиімді жұмсалуда.  Кол­ледждің қызметін дамыту мен модер­низациялау мақ­сатында  Алматы қалалық Денсаулық сақтау басқармасы   респуб­ликалық бюджет есебінен бөлінген қаражатқа бес қабатты ғимарат сатып алып берді. Басқарманың бұл қолдауы отыз төрт жылдан бері ғасырдан астам тарихы бар шағын ғимаратта орналасқан колледж ұжы­мының еңселерін көтеріп, білім  беруге деген құштарлықтарын  одан әрі арттыра түсті. Оны бірінші курстықтарды студенттер қатарына қабылдауға арналған салтанатты кештен айқын аңғардық. Үш тілде жүр­гі­зіл­ген кеш келу­шілердің көңілінен шығып,  жастарға деген сенімдері арта түсті. Кеш барысында болашақ  ақ желеңді абзал жандар медицина пірі сан­алатын Гиппо­крат пен ибн Синаға, мейір­бике­лердің пірі  Флоренс Найтингельдің атына ант берді. Кеш барысында қалалық Ден­саулық сақтау басқармасы  басшысының орын­басары Бағдагүл  Әбдірәсілова бірінші курстықтарға білім кілтін табыс етті. Ал студенттердің білі­мінің айнасы – студенттің сынақ кітапшасын бірінші курстықтарға болашақ жұмыс беруші – қаламыздағы емханалар мен ауруханалардың бас дәрі­герлері табыс етті. Кешті колледж дирек­торы Ақмира Садықова қорытын­дылап, медицина қызмет­кері болсам деген арман­ын арқалап  келген  бірінші курс студенттеріне  өзінің жүрекжарды лебізін жолдады.

almaty-akshamy.kz

«МЕН – СТУДЕНТПІН» — “Алматы-ақшамы” қоғамдық-саяси газеті

Нұржамал ТЕГІНБАЙҚЫЗЫ

Биылғы оқу жылында Алматы қаласын­дағы студент-жастардың қатарын жаңадан оқуға түскен 32 678  білімпаз жас толық­тырса, олардың қатарында қалалық Ден­саулық сақтау басқармасына қарасты Алматы медицина колледжінің студенті мәртебесіне ие болған  жастар да бар.  Болашақ орта буын медицина қызмет­керлерін даярлайтын осы оқу орнын таң­даған  жастар өздерінің студенттер қатарына қабылданғандарын  салтанатты түрде атап өтті.

«Мен – студентпін» деп аталған бұл мәдени іс-шараға Алматы қалалық Ден­саулық сақтау басқармасы басшы­сының орынбасары Бағдагүл  Әбдірәсілова және қаламыздағы барлық емдеу мекемелерінің басшылары  қатысып,  болашақ ізбасар­ларын  жастық шақтың ең ұмытылмас кезеңі болып саналатын – студент болу­ларымен, студенттік шақтың басталуымен құттықтап, өздерінің ыстық лебіздерін   білдірді.

Өзінің  отыз төрт жылдық тарихында орта буынды медицина қызметкерлерін, оның ішінде денсаулық сақтау сала­сындағы алғашқы медициналық көмек көрсетудің бар жауап­кершілігі мойын­дарына жүктелген мейір­бикелер дайындау ісінде көш бастап келе жатқан бұл оқу орны қазіргі таңда базалық және диплом­нан кейінгі білім беру ісінің үй­лестіруші орталығы болып саналады.  Биылғы жаңа оқу жылын жаңа оқу корпусында қарсы алған қалалық  медицина колледжінде студент­тердің  сапалы білім алып, өздерінің кәсіби шеберліктерін арттыруларына барлық жағ­дайлар жасалған.  Оқу орнында симуляциялық  оқыту орталығы орналасса, бұл колледж республика бойынша  «Емдеу ісі» бойынша оқытудың оқу-әдістемелік орталығы, мейір­бике ісін дамыту мен мейірбикелердің кәсіби біліктілігін арттыру орталығы  болып сана­лады. Алматы қаласындағы емдеу мекеме­леріндегі мейірбике ісінің аудиті мен мони­торингі  ісін дамытуда да кол­ледж ұжымының атқарып отырған жұмысы аз емес. Сонымен қатар, колледж алыс-жақын шет елдердегі, атап айтсақ, Голландиядағы Ам­стердам  академиялық орталығының, Вильнюс медицина университетінің, Литваның Клапейда қала­сындағы медициналық оқу орнының, Гер­манияның орта буынды  медицина қызмет­керлерін даярлайтын оқу орындарымен тығыз қарым-қатынас орната білген. Ал биылғы оқу жылынан бастап, Денсаулық сақтау басқар­масы қолдау көрсетуінің нәтижесінде дуальды оқыту техноло­гиясын қолға алып отыр. Биылғы жылы бюджет есебінен колледжге 196386 миллион теңге бөліну қарастырылса, жылдың тоғыз айының ішінде  қазынадан бөлінген 143244,4 миллион теңге қаражат өз мақ­саттарына тиімді жұмсалуда.  Колледждің қызметін дамыту мен модернизациялау мақ­сатында  Алматы қалалық Денсаулық сақтау басқармасы   республикалық бюджет есебінен бөлінген қаражатқа бес қабатты ғимарат сатып алып берді. Басқарманың бұл қолдауы отыз төрт жылдан бері ғасырдан астам тарихы бар шағын ғимаратта орналасқан колледж ұжы­мының еңселерін көтеріп, білім  беруге деген құштарлықтарын  одан әрі арттыра түсті. Оны бірінші курстықтарды студенттер қатарына қабылдауға арналған салтанатты кештен айқын аңғардық. Үш тілде жүр­гізіл­ген кеш келу­шілердің көңілінен шығып,  жастарға деген сенімдері арта түсті. Кеш барысында болашақ  ақ желеңді абзал жандар медицина пірі сан­алатын Гиппократ пен ибн Синаға, мейір­бике­лердің пірі  Флоренс Найтингельдің атына ант берді. Кеш барысында қалалық Ден­саулық сақтау басқармасы  басшысының орынбасары Бағдагүл  Әбдірәсілова бірінші курстықтарға Білім кілтін табыс етті. Ал студенттердің білімінің айнасы – студенттің есеп кітапшасын бірінші курстықтарға болашақ жұмыс беруші – қаламыздағы емханалар мен ауруханалардың бас дәрі­герлері табыс етті. Кешті колледж дирек­торы Ақмира Садықова қорытын­дылап, медицина қызмет­кері болсам деген арман­дарын арқалап  келген  бірінші курс студенттеріне  өзінің жүрекжарды лебізін жолдады.

almaty-akshamy.kz